मैं शायर बदनाम मैं चला, मैं चला महफ़िल से नाकाम मैं चला, मैं चला मृत्यू…. एक भयंकर पण अटळ सत्य. खरतरं आपण सगळे या गोष्टीला खूप घाबरतो. कोणी कितीही या गोष्टीला घाबरला, पळायचा प्रयत्न केला किंवा ही गोष्ट पचत नसली तरी, हे एक असं सत्य आहे जे सगळ्यांच्याच पदरी पडणार आहे. कोणाला लवकर तर कोणाला उशिरा पण या भयंकर अश्या सत्य गोष्टीला तोंड द्यावंच लागतं. कधी कळत तरी कधी नकळत. खरंतर नकळत वाल प्रमाण जास्त. कारण १00 पैकी ९९ टक्के लोकांना हे समजतंच नाही की आता आपला शेवट आला आहे. १ टक्के लोक असे आहेत की ज्यांना ही अनुभूती किंवा प्रचिती येते. अनुभूती च म्हणावं लागेल. कारण ९९ टक्के लोकांबरोबर ही गोष्ट नकळतच घडते. त्यांना कळत सुद्धा नाही ती वेळ, तो काळ, तो क्षण त्यांचा शेवटचा क्षण आहे. आणि म्हणूनच बहुदा लोक घाबरतात मृत्यूला. कोणी स्वतः च्या मृत्यूला घाबरतात “ की माझ्या नंतर माझ्या लोकांचं काय होईल”, तर कोणाला दुसऱ्याच्या मृत्यूची भीती असते “ की जर आपली आवडती व्यक्ती गेली तर आपलं काय होईल किंवा त्याच्या शिवाय आपण कसे जगू हे सगळे प्रश्न पडतात”. कारण कोणाचाही मृत्यू नंतर उरत ते फक्त वैराग्य, दुरावा, असंख्य प्रमाणात येणारं नैराश्य आणि दुःख. कुणासाठी कायमच तर कुणा साठी काही काळाकरीता. आणि म्हणूनच बहुदा सगळे मृत्यूला घाबरतात. चित्रपट “नमक हराम”. (1973) मुख्य भूमिकेत “ राजेश खन्ना, अमिताभ बच्चन आणि रेखा”. या गाण्याचे बोल – आनंद बक्षी, संगीतकार – आर. डी. बर्मन आणि गायक – किशोर कुमार. हे एक सुंदर पण एक उदास गीत. माझ्या मते या गाण्यात जीवनातलं एक कटू सत्य सांगण्याचा प्रयत्न केला आहे. मेरे घर से तुमको, कुछ सामान मिलेगा दीवाने शायर का, इक दीवान मिलेगा और एक चीज़ मिलेगी, टूटा खाली जाम मैं चला… आयुष्य भर आपण किती संघर्ष करतो किती तरी गोष्टीं साठी. काही भौतिकवादी तर काही भावनिक असतात. आपल्या स्वप्नांच्या पुरती करता आयुष्याशी झगडत असतो. श्रीमंती, राग, लोभ, अहंकार, अपेक्षा, प्रेम अश्या सगळ्या गोष्टीच्या अवती भवती भटकत असतो. आयुष्यभर सगळ्यात स्वतःला गुंतवून ठेवतो. पण शेवटी काय सगळ्या गोष्टी जागच्या जागीच राहतात आणि आपण आयुष्यच्या पलीकडे निघून जातो, एकटेच, यातली कुठलीही गोष्ट आपल्या बरोबर न घेता. शेवटच्या क्षणी या सगळ्या गोष्टीचा विचार सुद्धा येत नाही. काही लोकांचे स्वप्न तर दूर आयुष्य सुद्धा अर्धवट राहतं. शोलों पे चलना था, काँटों पे सोना था और अभी जी भर के, किस्मत पे रोना था जाने ऐसे कितने, बाकी छोड़ के काम मैं चला…. काही लोकांच्या आयुष्यात फक्त दुःख च असत का? आयुष्यभर त्यांना संघर्षच करावा लागतो का? कुठे ही आराम नाही, एका नंतर एक संघर्ष, आयुष्यभर तडजोडी. सतत निराशा. कितीही positive विचार केला तरीही निराशाच हाती येते. अश्यात मनुष्य आशावादी न होता निराशावादीच होत जातो. म्हणून बहुकेत काही लोक आपलं आयुष्य स्वतः च संपवतात किंवा तसा प्रयत्न तरी करतात. किती विचित्र मनःस्थिती असेल या लोकांची. रास्ता रोक रही है, थोडी जान है बाकी जाने टूटे दिल में, क्या अरमान है बाकी जाने भी दे ऐ दिल, सबको मेरा सलाम, मैं चला हे कडवं खरंतर फक्त आणि फक्त त्या १ टक्के लोकांसाठी आहे ज्यांना हे समजल असत की आता आपला शेवटचा क्षण आला आहे. आणि आता सगळं संपणार. पण काय करू शकतो तो त्यावेळेस? जास्तजास्त त्याच्या काही अपुऱ्या इच्छा- अपेक्षा सांगेल, काही राहून गेलेलं गुपित share करेल, थोडं आपल्या माणसांना जवळ घेईल, थोडं त्यांच्या समोर रडून घेईल. थोडं त्यांना सांगेल सांभाळा स्वतःला आता मी राहणार नाही तुम्हाला सांभाळायला. बस अजून काय करू शकणार तो……. आणि त्या शेवटच्या क्षणाची वाट बघेल. खूप कठीण असत हे सगळं अनुभवण. सतत त्रास होत असतो पण करू काहीच शकत नाही. (हे सगळे विचार झाले माझ्या सारख्या एका सामान्य व्यक्तीचे. कारण काही लोकं या सगळ्यांच्या पलीकडे जाऊन सुद्धा विचार करू शकतात किंबहुना विचार करतात. त्यांना मृत्यूची अजिबात भीती नसते. कारण त्यांना त्यांच्या आयुष्यात काही ध्येय प्राप्त करायचे असतात ज्यात त्यांना मृत्यूच्या भीती पलीकडे जाऊन विचार करावा लागतो. अश्या व्यक्तींचे सुध्दा दोन प्रकार असतात एक वाईट प्रवृत्तीचे लोक तर दुसरे चागल्या प्रवृत्तीचे. दुसऱ्या प्रवृत्तीच्या लोकांमध्ये आपल्या देशातल्या शूर आणि वीर सेनानी येतात, जे आपल्या देशासाठी त्यांच्या प्राणाची आहुती देतात आणि स्वःताला अमर करून जातात. आणि या उलट जे वाईट वृते चे. या लोकांना स्वतः च्याच काय पण दुसऱ्यानंच्या जिवाची सुद्धा पर्वा नसते, स्वतःच्या स्वार्थासाठी ते कोणाला ही मारू शकतात किंवा कोणाचाही जीव घेऊ शकतात. खरंतर प्रत्येकाची मृत्यूची वेळ आधीच ठरली असते. कारण ज्याची वेळ आली नसेल तो किती ही मोठ्या आजारातून किंवा अपघातातून बाहेर पडतो, तेव्हा आपण हे म्हणतो की काळ आला होता पण वेळ आली नव्हती आली. या उलट एक छोटीशी गोष्ट सुद्धा कोणाच्या मृत्यू च कारण बनू शकतं. तेव्हा बहुतेक काळही आला असतो आणि वेळही. covid ची परिस्तिथी तर खूपच वाईट होती, हजारो – लाखो लोकांचा मृत्यू झाला होता. मग काय इतक्या सगळ्या लोकांचा एकत्र च काळ ही आणि वेळ ही आली असेल का? हा एक विचार करण्यासारखा विषय आहे.)
Author: Rupali Veerkar
परीक्षा
सध्या परीक्षेचे दिवस आहेत, मुलांची सतत लगबग सुरू आहे, अभ्यास, वह्या पूर्ण करणे, प्रोजेक्ट सादरीकर, प्रात्यक्षिक, तोंडी परीक्षा ची तयारी, हे न ते, काही तरी गडबड सुरू च आहे. १०वी, १२वी च्या परीक्षा एकतर संपल्या आहेत किंवा संपत आल्या आहेत. या वर्षी पूर्ण सत्र ऑफ लाइन झाल्यामुळे मुलं खुश आहेत, कारण मागचे २ वर्ष तर करोनामुळे विध्यार्थीवर्ग खूपच नाराज झाले होते. शाळा नाही, कॉलेज नाही, ट्यूशन नाही, नीट अभ्यास होत नव्हता, मित्र- मैत्रिणींना भेटता येत नव्हतं. त्यांना बिचाऱ्यांना समजतच नव्हतं काय करायला हवं. किती अभ्यास करायचा, कसा करायचा, तांत्रिक बाजू सांभाळायची, की शिक्षक काय म्हणतंय त्याच्या कडे लक्ष द्याच. सगळीकडे नुसता गोंधळ होता. पण आत तसं नाही, ही मात्र विद्यार्थ्यांसाठी खूप चांगली गोष्ट आहे. निदान ज्यांना अभ्यास करायला आवडतो, शाळेत जायला आवडतं, त्यांच्यासाठी तरी. आणि ज्यांना आवडतं नाही ते शाळेत मस्ती करायला मोकळे. असो…… विद्यार्थ्यांसाठी पण या विद्यार्थ्यांमध्ये सुद्धा ३ प्रकारचे लोक आहेत बरं का!! एक जे खूप अभ्यास करतात, ज्यांना त्यांच्या आयुष्याचं ध्येय माहीत असतं आणि ते त्या दृष्टीने पुढे जातात. आणि त्यांना पुरेपूर यशही मिळत. दुसरे ज्यांना अभ्यासात मुळीच आवड नसते, त्यांना भविष्याची किंवा त्यांच्या आयुष्याची काळजीही नसते. आणि ते तसे प्रयत्नही करत नाहीत, स्वतःला सुधारण्याकरीता. त्यांचे विचार असे का असतात, हे मात्र कोणी समजू शकलं नाही. आणि तिसऱ्या पद्धतीचे जे खुप हुशार नसले तरी अभ्यास करतात, पूर्ण प्रयत्न करतात, पण नशीब काही त्यांना साथ देत नाही, परीक्षा देतांना कधी वेळेवर आठवत नाही, तर कधी वेळ पुरत नाही, काही न काही गडबड नक्कीच होते. कितीही अभ्यास केला तरी यश काही हाती लागत नाही. त्यांची इच्छा खुप असते काहीतरी करायची, पण जमतंच नाही आणि मुख्य म्हणजे याच मुलांना सगळ्यात जास्तं बोलणी ऐकावी लागतात. कारण जे खूप हुशार असतात त्यांना काही बोलायची गरज नाही, आणि ज्यांना अभ्यास करायचा नसतो त्यांना बोलून काही उपयोग नाही. मग उरले तिसऱ्या पध्दतीचे, त्यांच्या मागे पालक मंडळी सतत मागे लागलेली असते. अच्छा, आणि पालकांच्या भरपूर अपेक्षा ही असतात त्यांच्याकडून, पण जर नशिबाची साथ मिळत नसेल तर ते तरी काय करणार. कधी कधी तर त्यांना पुढच्या आयुष्यत सुद्धा त्रास होतो. हवी तशी नोकरी मिळत नाही, कुठलं ही काम केलं की, त्यात हवं तसं यश मिळत नाही. कितीही पुढे जायचा प्रयत्न केला तरी अपयशच हाती येतं. प्रत्येक कामात अडचणी येतात. सगळ्या गोष्टींना उशीर लागतो. आणि आज मी जे गाणं निवडलं आहे ते अश्याच परिस्थितीला मिळत जुळत आहे. चित्रपट – कभी हा कभी ना, १९९४ मध्ये रिलीस झालेला. चित्रपटात मुख्य भूमिकेत – शाहरुख खान, सुचित्रा कृष्णमूर्ती आणि दीपक तिजोरी. निर्देशक कुंदन शाह, निर्माता – विक्रम मेहरोत्रा. संगीतकार जतीन- ललित. आणि हे गाण्याचे गायक कलाकार – देवकी पंडित आणि कुमार सानू. अप्रतिम गाणं. वो तो है अलबेला, हजारों में अकेला, वो तो है अलबेला, हजारों में अकेला, सदा तुमने ऐब देखा, हूनर को न देखा…….. खरंच काही काही लोकांच नशीब असंच असतं. सतत प्रयत्न करूनही, निराशाच हाती येते. आणि अशा परिस्थितीत जर घरच्या मंडळीची साथ मिळाली नाही तर तो किती हताश होतो. सतत घरच्यांचे टोमणे ऐकावे लागतात. बाहेरच्या जगाने साथ दिली नाही तरी एक वेळेस चालत. पण घरातल्यांचा विश्वास हवा. घरच्यांची साथ हवी. कधी आई सक्त असते, तर कधी वडील. खरंतर आई-वडिलांचं चिडण, रागावणं हे मुलांच्या भविष्यासाठीच असतं. त्यांच्या चांगल्यासाठीच असतं. पण या सगळ्यांमुळे मुलांमध्ये आणि पालकांमध्ये मतभेद वाढतच जातात. त्या मुलांचा तरी काय दोष, जर परिस्थिती, वेळ, नशीब साथ देत नसेलं. खरंतर सगळी मुलं सारखी कशी असू शकतात? प्रत्येकचं स्वतःच एक वेगळंच अस्तित्व किंवा आयुष्य घेऊन जन्माला येतं. या सगळ्या परिस्थितीत त्याला कसं वाटत असेल, तो किती हताश होत असेल. हे समजून घ्यायला हवं. घरच्यांना सतत त्यांच्यातले दोषच दिसतं असतील आणि त्यांच्यातले चांगले गुण कोणी बघतच नसेल तर, त्याला किती त्रास होत असेल. त्यांचे शेजारी, ओळखीची माणसं जरी त्याची साथ देत असतील, पण जर त्यांच्या घरचेच सोबत नसतील तर, त्यांना किती एकट वाटतं असेल. हा विचार करायला हवा. फुरसत मिली ना तुम्हें, अपने जहाँ से, उसके भी दिल की कभी, समझते कहाँ से….. जाना है जिसे पत्थर, हीरा है वो तो हीरा….. सदा तुमने ऐब देखा हुनर को ना देखा….. आई – वडील मुलांना नेहमीच दोष देतात, पण काही काही पालकांनी हा विचार करायला हवा की ते स्वतः किती प्रयत्न करतात, मुलांची बाजू समजून घ्याचा. काही काही पालक मंडळी नेहमी स्वतःच्याच आयुष्यात busy असतात, स्वतःच्या कामात, मुलांच भविष्य, स्वतःच आयुष्य आणि बाकी इतर कामात इतके गुंतले असतात की त्यांना मुलांकडे लक्ष द्याल वेळच नसतो. कितीही मेहनत करून किंवा कितीही प्रयत्न करून, एखादं काम मुलांना जमत नसेल, तर यात मुलांचा दोष आहे का की परिस्थितीचा, हे जर पालकांनी समजूनच घेतलं नाही. आपलं मुलं प्रयत्न तर करतंय! या गोष्टी कडे ही त्यांचं लक्ष जात नाही. प्रत्येकदा मुलांना काहीतरी बरं वाईट बोलतात, पण त्यांच्याले सुप्त गुण पालकांना दिसत नाही. तसं बघितलं तर प्रत्येकच मुलं हे वेळग असतं, प्रत्येकात काहीतरी वेळगी प्रतिभा असते आणि म्हणूनच ते स्वतःच एक Star आहे. ह्या गोष्टीचा पालकांनी विचार करायला हवा. बंसी को लकड़ी सदा, समझा किये तुम, पर उसके नग्मों की धून, कहाँ सुन सके तुम…. दिए की माटी देखी, देखि न उसकी ज्योति…. सदा तुमने ऐब देखा, हुनर को न देखा…. या कडव्यात खूप छान उपमा दिली आहे. जसं बासुरी/ बासरी एक लाकडाचा तुकडा आहे. पण त्या एका लाकडाच्या तुकड्यातून जर एखादं छान वाद्य तयार करता येऊ शकत. तसंच मुलांना जर चांगल मार्गदर्शन मिळालं, त्यांच्याकडे पालकांनी जाती ने लक्ष देऊन त्यांना योग्य ते मार्गदर्शन केलं तर एखाद्याचं आयुष्य नक्कीच मार्गी लागू शकत. जर एका लाकडाच्या तुकड्यातून बसुरी बनून, सुंदर, मोहक आवाज येऊ शकतो, तर मग ही मुले सुद्धा खूप काही करून दाखवू शकतात. दिवा हा मातीचा बनला आहे, पण तो प्रकाश ही देऊ शकतो या दृष्टीने मुलांकडे ही बघायला हवं. एखाद्याला एक गोष्ट जमतं नाही म्हणून काहीच जमणार नाही, हा दृष्टिकोन बदलायला हवा. खरंतर एखाद्या मुलात/व्यक्तीत, असलेले गुण आणि त्या व्यक्तीकडून केल्या गेलेल्या अपेक्षा, या दोन्ही गोष्टी वेगवेगळ्या आहेत. कारण एखाद्या मुलाचा कलं चित्रकलेत, नृत्य, खेळ, पाककला, लेखन किंवा कुठल्याही क्षेत्रात असू शकतो आणि त्याचे आई-वडील त्याच्या कडून डॉक्टर किंवा इंजिनिअर च हो, अशा अपेक्षा करणं, चुकीचं नाही का? मुलांसाठी आजकाल खूप वेळवेगळ नवीन क्षेत्र आहेत. प्रत्येकाला स्वतःच्या आवडीचा विषय निवडता येऊ शकतो. त्या मुलाची किंवा त्या व्यक्तीची बुध्दीमत्ता, त्याची क्षमता, त्याची एखाद्या विषया बद्दलची आवड या सगळ्या गोष्टींचा विचार करूनच शिक्षण किंवा कॅरियर निवडलं तर नक्कीच यश मिळेल. या व्यतिरिक्त पालक मंडळी कितपत वेळ देऊ…